Dört Ülke, Dört Askeri Darbe Üzerine

12 Eylül Yargılanabilir mi?

1982 Anayasasının geçici 15. maddesinin kaldırılıp 12 Eylül askeri cuntasının yargılanması konusunda, aslında eskiden beri süregelen bir tartışma var. 18 Temmuz 1999 günü Radikal'de Adnan Keskin imzası ve "Geçici 15. Madde Ayıbı" başlığı ile çıkan yazı bile tartışmanın en az 10 yıllık olduğunun kanıtı.

2007 yılında AKP için anayasa taslağı hazırlayan komisyonun başkanı Prof. Dr. Ergun Özbudun bile, o dönemde verdiği bir ropörtajda “Geçici 15. maddeyi yasa tekniği açısından kaldırıyoruz. Yoksa 12 Eylül'le hesaplaşma gibi algılanmamalı. Zaten bir suç işlenmişse, zaman aşımına uğramıştır" demişti.

Son olarak, CHP Genel Başkanı Deniz Baykal’ın da taraf olmasıyla, bu tartışma yeniden canlanmış oldu. Partiler adına birbiri ardına yapılan açıklamalarda; BBP, SP, ÖBP, CHP ve DTP’nin “yargılama yapılsın” noktasında buluştukları görüldü. Türkiye’nin eli kalem tutan, ağzı laf yapan kişileri, Ergenekon davasına bakışlarındaki kadar keskin çizgilerle ideolojik saflara ayrılmasalar da, 12 Eylül tartışmalarında da o saflardan orduya bakışın izlerini yakalamak mümkün. O sebeple, CHP’nin “12 Eylül açılımı” pek çok insanda “öküzün altında hangi buzağı var?” kuşkusu uyandırdı.

Konunun alevlenmesiyle herkes görüşlerini açıkladı; emekli Orgeneral Kenan Evren “Eğer halk ‘evet’ der, geçici 15. maddeyi kaldırırsa, o zaman hiç yargılamaya da gerek yok, ben intihar ederim” derken; Kamer Genç “Bugün intihar etsin,” Kenan Evren hakkında dava açtığı için görevden alınan eski savcı Sacit Kayasu ise “Böyle bir dönem yargılanmayacaksa hangi dönem yargılanacak” dedi… Prof. Dr. Sami Selçuk “15. maddeyi kaldırsanız da onları yargılayamazsınız... Bir kere o dönemle ilgili yasalara göre zaman aşımı geçmiştir... Darbeyi koruyan anayasadaki geçici 15. madde kaldırılsın 12 Eylül darbecileri yargılansın denirken, mevcut yasalarla 28 Şubat süreci yargılanabilir,” derken, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi “Ben şahsen 82 darbecilerinin manen mahkum edilmesini uygun görüyorum. Ancak 90 yaşını aşmış olan Kenan Evren`in yargılanmasına gerek yok,” Prof. Dr. Mümtazer Türköne “Bence emir komuta zinciri içerisindeki tüm komutanlar yargılanmalı,” Doç. Dr. Adnan Küçük “Yargılamanın önü açılmış olsa bile sonuç çıkmaz,” Doç. Dr. Serap Yazıcı “Gerçeğe dönüşecek bir çalışma değil. Biz bunu boşu boşuna konuşmayalım,” eski bakan İmren Aykut “Madde kalksa bile hukuken bir netice vermeyecek… Darbeleri de kimse onaylamıyor ama yeni darbeye de zemin hazırlamayalım.” diye görüşlerini ifade ettiler.

Tam da bu sırada Hürriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Ertuğrul Özkök`ten “Siz 12 Eylül`ü mahkûm edebilirsiniz, ama en azından o dönemi yaşayan insanların, anne ve babaların vicdanında Evren Paşa`yı mahkûm edemezsiniz” çıkışı geldi.

Benim de bu konuda müsadenizle dile getirmek istediğim birkaç fikrim var. Ancak bunlardan önce, bu tartışmalarda sıklıkla ancak çoğunlukla üstünkörü verilen İspanya, Yunanistan, Şili ve Arjantin örneklerini anlamak gerekiyor. Türkiye konusundaki görüşlerimi yazmadan önce; bu dört ülkenin yakın darbe tarihlerine, darbenin bu toplumlarda sebep olduğu tahribata ve demokrasiye geçtikten sonra bu ülkelerin askeri cunta dönemi ile nasıl yüzleştiklerine ilişkin bir derlemeyi izin verirseniz sizlerle paylaşmak isterim.

• İspanya: “Tek Ulus, Tek Din, Tek Devlet” (1936-1975)
• Yunanistan: “Ulusu Kurtarmak için Devrim” (1967-1974)
• Şili: Yüzleşmesi Zor bir Geçmiş, 1973-1988
• Arjantin: Kirli Savaş ve “Desaparecidos” (1976-1983)

Kaynakça

1. Keskin, Adnan. Geçici 15. madde ayıbı. Radikal. 18 Temmuz 1999. http://www.radikal.com.tr/1999/07/18/turkiye/gecici.html
2. Baykal: 12 Eylül'le hesaplaşılabilir. NTVNSNBC. 23 Haziran 2009. http://www.ntv.com.tr/id/24977940
3. Özkök, Ertuğrul. Yargıya bırakmam intihar ederim. Hürriyet. 26 Haziran 2009. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=11946325&yazarid=10&tarih=2009-06-26
4. Güzel, Denizhan.‘İntihar etse’ bile 12 Eylül yargılanmalı. Star. 27 Haziran 2009. http://www.stargazete.com/politika/-intihar-etse-bile-12-eylul-yargilanmali-haber-197003.htm
5. Uncu, Aylan. Kamer Genç: Bugün intihar etsin. Taraf. 27 Haziran 2009. http://www.taraf.com.tr/haber/36458.htm
6. Anadolu Ajansı. BBP: 12 Eylül cuntası yargılansın!. tumgazeteler.com. 30 Haziran 2009. http://www.tumgazeteler.com/?a=5260008
7. ‘12 Eylül değil, 28 Şubat yargılanabilir.’ porttakal.com. 10 Temmuz 2009. http://www.porttakal.com/haber-12-eylul-degil-28-subat-yargilanabilir-368281.html
8. Özkök, Ertuğrul. 11 Eylül, 10, 9, 8 Eylül. Hürriyet. 25 Haziran 2009. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=11938614&yazarid=10&tarih=2009-06-25
9. Gül, Erdem. Evren, 12 Eylül’e zırhsız girebilir. Taraf. 26 Haziran 2009. http://www.taraf.com.tr/haber/36514.htm